Wolinski

Έρχονται στιγμές που τα κόμικς, αυτή η λαϊκή, εμπορική μορφή τέχνης που γέννησε ο 20ος αιώνας, διεκδικεί τους μεγάλους προβολείς της Ιστορίας. Κι ως συνήθως κάτι τέτοιο δεν γίνεται για καλό. Το απαστράπτον φως του θεάματος δεν απουσιάζει ποτέ όταν πρόκειται για θάνατο. Δυστυχώς για εμάς, η περίπτωση του Wolinski (ο οποίος δολοφονήθηκε στα γραφεία του Charlie Hebdo κατά τη διάρκεια της πολύνεκρης επίθεσης που έγινε στις 7-1-2015) είναι ακόμη πιο τραγική από τις περιπτώσεις παλιών συντρόφων του που έφυγαν κι αυτοί ξαφνικά. Όπως ο Reiser για παράδειγμα. Εκείνος πέθανε νωρίς – πάνω στη δόξα του. Κι ο πρόωρος θάνατος του εξειδανίκευσε τα επιτεύγματα του κι άμβλυνε τις όποιες κακοτοπιές του. Ο αποτρόπαιος χαμός του Wolinski από την άλλη, βρίσκεται σ’ ένα προχωρημένο σημείο μιας ιστορικής διαδρομής. Μιας μακρόχρονης διαδρομής που ξεκινάει την εκρηκτική δεκαετία του 1960 με σημείο αναφοράς το Μάη του ’68 για να φτάσει σε μια εποχή νέου ολοκληρωτισμού με πιο πρόσφατο σταθμό τη δολοφονία στα γραφεία του Charlie Hebdo. Μια μακρά πορεία ηθικής και πνευματικής οπισθοχώρησης· ένα πέρασμα πράγματι, από τη ζωή στο θάνατο. Μόνο που ο γάλλος σχεδιαστής, όσο κι αν αυτό ακούγεται οξύμωρο, φαίνεται πως βρισκόταν από καιρό στη μεριά των δολοφόνων. Όμως τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι. Κάθε άλλο…

Ο Georges Wolinski είδε για πρώτη φορά τη γαλλική γη αμέσως μετά τον 2ο Π.Π. Γεννήθηκε το 1935 στην Τυνησία από πατέρα πολωνό και μητέρα ιταλίδα κι η οικογένεια του έφτασε στην Μπριανσόν όταν εκείνος ήταν δώδεκα χρονών. Ξεκίνησε να σπουδάζει αρχιτεκτονική στο Παρίσι, δεν τελείωσε ποτέ και κλήθηκε από το γαλλικό στρατό να πολεμήσει στο Αλγέρι. Σκίτσαρε από νωρίς κι συνεργάστηκε με το Hara-Kiri ήδη από το 1960. Μέχρι τότε ο Wolinski είχε αναπτύξει ένα μάλλον περιγραφικό ασπρόμαυρο στιλ με γκροτέσκο πολλές φορές αποτέλεσμα φιάχνοντας στριπάκια που σε τίποτα δε θυμίζουν την οικονομία και την άνεση του κυρίως έργου του. Ο Wolinski εντάχθηκε και ωρίμασε μέσα στο Hara-Kiri. Ένα ακροαριστερό, σατυρικό περιοδικό το οποίο συνδίαζε τη γλώσσα των κόμικς και της φωτογραφίας με πολιτικά κείμενα και βρέθηκε πολλάκις στο στόχαστρο της γαλλικής λογοκρισίας. Με αποκορύφωμα το κλείσιμο του το Νοέμβριο του 1970. Οι ίδιοι συντελεστές όμως προχώρησαν απτόητοι στην έκδοση του Charlie Hebdo. Μάλιστα ο Wolinski ανέλαβε τη θέση του αρχισυντάκτη από το 1970 μέχρι το κλείσιμο του το 1980. Εν τω μεταξύ, το 1968 είχε ιδρύσει μαζί με τον Sine και τον Jean-Jaques Pauvert το -μάλλον βραχύβιο- περιοδικό L’ Enrage. Και φυσικά, η δουλειά ενός από τους διεθνώς αναγνωρίσιμους σκιτσογράφους που ξεπήδησαν από το περιβάλλον του ’68, δημοσιευόταν επίσης στην L’ Humanite (ημερήσια εφημερίδα του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κομματος), όπως και στην Liberation, (ακροαριστερή τότε ημερήσια εφημερίδα που ίδρυσαν οι Jean-Paul Sartre και Serge July). Και βέβαια σε περιοδικά κόμικς σ’ όλη την ευρώπη.

Ο Wolinski ανήκει σε μια γενιά γάλλων δημιουργών που, ο καθένας με τον τρόπο του, καταπιάστηκαν με την παράνοια των κοινωνικών σχέσεων και την πολιτική επικαιρότητα. Που κατάφερναν μέσα από μικρά σκετσάκια ν’ αποτυπώνουν την πραγματικότητα με τα ταξικά και τα έμφυλα χαρακτηριστικά της. Αφηγήθηκε ιστορίες αδιέξοδων, εγκλωβισμένων χαρακτήρων· σοφιστικέ σεξιστών, υποκριτών και καθως πρέπει αριστερών. Αντρών και γυναικών εντέλει που παλεύουν χαμένοι μέσα σε μια δίνη των επιθυμιών τους, των προσωπικών τους αντιθέσεων και των κοινωνικών ρόλων που αναπαράγουν. Και φυσικά, έδειξε νωρίς την αφομοίωση που ήρθε με την κινηματική άμπτωτη μετά τα 60’s και τα 70’s. Ο Wolinski κατάφερνε να ασκεί κριτική τόσο στους άντρες, όσο και στις γυναίκες, χρησιμοποιώντας αιχμηρά πολιτικά εργαλεία αποφεύγοντας ν’ αναπαράγει politically correct στερεότυπα. Το σχέδιο του ήταν απλό και νευρώδες, οι ατάκες του κοφτερές κι η σκηνοθεσία του πανέξυπνη.

Όταν το το 1992 οι Gebe, Cabu και Phillipe Val προχώρησαν στην επανέκδοση του Charlie Hebdo έπειτα από 12 χρόνια απουσίας, ο -σχεδόν εξηντάρης τότε- Wolinski κλήθηκε μαζί με τον Cavanna να βοηθήσουν. Είναι αλήθεια πως κανένα από τα -υποτιθεται σατυρικά- σκίτσα των εξωφύλλων του περιοδικού δεν ανήκει στον Wolinski. Όμως πρέπει να ήταν κάπου εκεί καθώς συνέβαιναν όσα συνέβησαν. Θα πρέπει να ήταν εκεί όταν τυπώνονταν όλα αυτά τα εξώφυλλα. Ακόμα κι όταν διάφοροι εξέφραζαν τις διαφωνίες τους και απολύονταν από το περιοδικό. Όπως για παράδειγμα η δημοσιογράφος Mona Chollet η οποία κατάθεσε μήνυση εναντίον του Phillipe Val, επειδή ο δεύτερος αποκάλεσε τους παλαιστίνους “απολίτιστους”. Ο Phillipe Val μάλιστα τελούσε διεθυντής σύνταξης όταν η Charlie Hebdo δημοσίευσε τα περίφημα σκίτσα του Μωάμεθ… Και περίπου την ίδια περίοδο, το διεθνούς φήμης φεστιβάλ κόμικς της πόλης της Angouleme, απένειμε στον Wolinski το μεγάλο του βραβείο. Και την ίδια χρονιά, το 2005, ο Wolinski τίμηθηκε γινόμενος μέλος της “Εθνικής Τάξης της Λεγεώνας της Τιμής”. Δε λέμε, 27 χρόνια δεν είναι λίγα, αλλά από την άλλη, ο Μάης του ’68 απέχει έτη φωτός από τέτοι είδους τιμές…

Μια ακόμη συνέντευξη του Wolinski όπου, επιτυχημένος πλέον, μιλάει για τον ευατό του και τον κόσμο, την καλή ζωή, τα κόμικ και τις εφημερίδες… Σαν να υπάχει μια κρυφή έλξη ανάμεσα στους κωμικούς και τη συντήρηση…