Harvey Pekar

Η ιστορία μιας από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες της αμερικάνικης undergound σκηνής των κόμικς, περιέχει όλα τα απαραίτητα συστατικά μιας αμερικάνικης ιστορίας: έμπνευση από το περιθώριο των μεγαλουπόλεων και τη τζαζ μυθολογία, ατάκες απλές μα μεστές νοήματος που αποκαλύποτυν τη δυναμική των κόμικς, σκανδαλώδεις εμφανίσεις στα καθεστωτικά media, τρεις γάμους και φυσικά, την εμπλοκή του Robert Crumb. Όμως ο Harvey Pekar, ο άνθρωπος που τα συνδιάσε όλα αυτά, δεν ήταν καν σχεδιαστής, για την ακρίβεια δε μπορούσε να τραβήξει καν μια ίσια γραμμή. Παρόλ’ αυτά ήταν ένας από τους σεναριογράφους που συνέδραμαν σημαντικά στη μετατόπιση της θεματολογίας των αμερικάνικων κόμικς, στην αναζήτηση διαφορετικών τρόπων αφήγησης και στην ανάδυση της underground κουλτούρας.

Ο Harvey Pekar γεννήθηκε το 1939 στο Cleveland όπου και έζησε όλη του τη ζωή. Μεα τακόμικς ήρθε σε επαφή, όπως πλήθος άλλων νεαρών αμερικανών, στα παιδικά του χρόνια. Θυμάται μάλιστα την αίσθηση που του προκαλούσαν σαν παιδί, τη δεκαετία του 40: “Μετα από λίγο καιρό τα σιχάθηκα, ήταν γεμάτα από στερεότυπα. Σα να έχουν ένα βασικό ελάττωμα που να μην τ’ αφήνει να γίνουν καλύτερα απ’ ότι είναι. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 είδα τη δουλειά του Robert Crumb -εκείνον τον καιρό είχε μετακομίσει από τη Philadelphia στο Cleveland, λίγο πιο κάτω από το σπίτι μου- και τότε ήταν που έπιασα το νόημα…” O Pekar, ήταν γόνος πολωνοεβραίων μεταναστών. Οι γονείς του δούλευαν σχεδόν όλη τη μέρα και μέχρι αυτός κι αδελφός του να ενηλικιωθούν, ήταν η μόνη οικογένεια λευκών που είχε απομείνει στη γειτονιά… Μετά το σχολείο, ο Pekar γράφτηκε στο πανεπιστήμιο το οποίο παράτησε μέτα από έναν έναν χρόνο. Πήγε στρατό, απολύθηκε κι εργάστηκε από ‘δω κι από ‘κει εώς ότου κατέληξε να δουλεύει ως υπάλληλος στο νοσοκομείο του Cleveland.

Αυτήν τη θέση κράτησε -ακόμα κι όταν έγινε διάσημος- μέχρι να πάρει σύνταξη. Άρχισε να ασχολείται ενεργητικά με τα κόμικς μετά από την παρότρυνση του Robert Crumb, στα μέσα της δεκαετίας του 1970 και το 1976 εκδόθηκε το πρώτο τεύχος του American Splendor. Πρόκειται για μια σειρά βιλίων που συνέχισαν να εκδίδονται μέχρι του 2008 φτάνοντας τα 39 τεύχη στη δημιουργία των οποίων συνεργάστηκαν αρκετοί από τους “διαφορετικούς” αμερικανούς δημιουργούς. Πέραν του Crumb, η λίστα περιλαμβάνει ονόματα όπως των Gary Dumm, Greg Budgett, Spain Rodriguez, Joe Zabel, Gerry Shamray, Frank Stack, Mark Zingarelli, Chester Brown, Ed Piskor, Joe Sacco και Alan Moore μεταξύ άλλων. Τα σενάρια του Pekar είναι αυτοβιογραφικά κι εστιάζουν -φωτίζοντας τα- σε στιγμιότυπα και συμπεριφορές κοινότοπες. Περιγράφει καθημερινές ιστορίες από τη ζωή του στο νοσοκομείο, τις σχέσεις του με τους συναδέλφους, τους φίλους και την οικογένεια του. Με άλλα λόγια, το πεδίο του ειναι οι κοινωνικές σχέσεις· ο Pekar δεν έδωσε ποτέ δεκάρα για διηγήσεις ηρωικές, καλούς και κακούς, ή εύκολα συμπεράσματα. Μέσα από μια εντελώς ρεαλιστική και συνήθως γραμμική αφήγηση αποκαλύπτονται όλα τα αδιέξοδα, τα άγχη κι οι αδυναμίες των υποκειμένων που τον ενδιαφέρουν. Ο Pekar κατάφερε να εκδίδει μόνος του το American Splendor μέχρι και το 1991. Από εκεί και πέρα συνεργάστηκε με οίκους όπως η Tundra Publishing, η Dark Horse κι η Vertigo.

Όμως το American Splendor δεν ήταν η μόνη δουλειά του Pekar. Eξέδωσε διάφορα αυτοτελή κόμικ όπως το “Our Cancer Year” (1994), σε συνεργασία με την τρίτη του γυναίκα και συγγραφέα Joyce Brabner, και σχεδιαστή τον Frank Stack. Στο βιβλίο αυτό αφηγείται την χρονιά στην οποία ξεπέρασε το λέμφωμα του. Εν τω μεταξύ – γιατί είμαστε και στις Η.Π.Α.- το 2003 γυρίζεται ταινία βασισμένη στις ιστορίες του American Splendor. Το 2004 λοιπόν, εκδίδεδαι το “American Splendor – Our Movie Year” με διάφορους σχεδιαστές, στο οποίο εξιστορείται η δημιουργία της ταινίας. Ακολουθεί το “Quitter” (2005), με σχεδιαστή τον Dean Haspiel, το οποίο αναφέρεται στη ζωή του πριν το American Splendor και, τέλος, το “The Beats” (2009), σε σχέδια του Ed Piskor το οποίο είναι αφιερωμένο στην Beat generation και στις σελίδες του εμφανίζονται ο Jack Kerouac κι ο Allen Ginsberg.
Απ’ αυτήν την “ένδοξη πορεία” όμως δε θα μπορούσαν να λείπουν κι οι πιο θεαματικές στιγμές: όπως οι εκκεντρικές εμφανίσεις του στο διάσημο βραδινό talk-show του Letterman, οι οποίες θ’ αφήσουν εποχή για τον αφοπλιστικά απαξιωτικό -ως και προσβλητικό- τρόπο με τον οποίο χειρίζεται την διαδικασία των συνεντεύξεων και ανταποκρίνεται στις “βλακώδεις και ανούσιες” ερωτήσεις του διάσημου παρουσιαστή.

Η παρακαταθήκη του Pekar γίνεται ακόμη πιο σημαντική αν αναλογιστεί κανείς πως επρόκειτο για ένα σεναριογράφο. Από τους ελάχιστους μάλιστα σεναριογράφους διεθνώς που έγιναν διάσημοι παγκοσμίως. Κι αυτό είναι διπλά συημαντικό. Αφενώς γιατί αναδεικνύεται έτσι η αξία αυτού του -γενικώς υποτιμημένου- ρόλου κι αφετέρου επειδή γίνεται γι άλλη μια φορά σαφές πως τα κόμικς είναι ένα λογοτεχνικό είδος κι όχι σκίτσα τοποθετημένα εν σειρά. Η άποψη του για τα κόμικς ήταν πως έχουν μεγαλύτερη δυναμική απ΄ότι πιστεύουν οι περισσότεροι. “Τα κόμικ είναι εικόνες και λέξεις. Μπορείς να κάνεις τα πάντα με εικόνες και λέξεις” έλεγε. Όσο για την πηγή της έμπνευσής του επισήμαινε ότι “Η απλή και συνηθισμένη ζωή είναι πολυσύνθετο πράμα”. Περιέγραφε μάλιστα το American Splendor ως “μια αυτοβιογραφία που καταγράφεται έτσι ακριβώς όπως συμβαίνει. Το θέμα είναι να μείνεις ζωντανός. Να βρείς δουλειά, σύντροφο, ένα μέρος να μείνεις, μια δημιουργική διέξοδο. Η ζωή είναι ένας πόλεμος φθοράς. Πρέπει να μείνεις δραστήριος σε όλα τα μέτωπα. Έρχεται το ένα μετά το άλλο. Έχω προσπαθήσει να ελέγξω ένα χαοτικό σύμπαν. Και είναι μια χαμένη μάχη. Αλλά δεν μπορώ να τα παρατήσω. Έχω προσπαθήσει, αλλά δεν μπορώ.” Παρακάτω μπορείτε να ξεφυλλίσετε ορισμένες σελίδες του American Splendor: