Tomaž Lavrič
Ο «χαμαιλέων» της σλοβένικης σκηνής των κόμικς, με διάφορα ψευδώνυμα, πολύ λιγότερα όμως από τα στιλ που ξέρει να χειρίζεται με εξαιρετική μαεστρία. O μεγαλύτερος Σλοβένος δημιουργός κόμικς της δεκαετίαςtoy 90’, σύμφωνα και με τη γνώμη των ίδιων των Σλοβένων. Οι πρώτες του νεανικές ανησυχίες και η έκφραση της αντίθεσής του στο τότε καθεστώς πέρασαν μέσα από το punk. «Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, το punk rock ήταν στη χώρα μου πολύ περισσότερο από μια απλή μουσική. Ήταν (έστω και υποσυνείδητα) η εξέγερση μιας γενιάς εναντίον του καθεστώτος, μια δυνατή και άναρθρη κραυγή για ελευθερία, γι αυτό και αντιμετωπίστηκε πολύ σκληρά από την κυβέρνηση. Πέρασαν πολλά χρόνια από τότε, τώρα είμαι… χοντρός, οικογενειάρχης και ακούω πιο ήσυχη μουσική, αλλά όταν ακούω κάποιο παλιό καλό κομμάτι, ένας μικρός διάβολος μέσα μου Θέλει να χορέψει, να φωνάξει, ακόμα και να σπάσει κάτι!…» Οι εμπειρίες του από την punk περίοδο καταγράφηκαν στο άλμπουμ Red Alert, όπου αφηγείται τις περιπέτειες κάποιων νεαρών punk rockers μέσα στο κομμουνιστικό καθεστώς. Σπούδασε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών, αλλά εγκατέλειψε οριστικά την ιδέα να γίνει ζωγράφος όταν συνειδητοποίησε ότι γι’ αυτόν “τα κόμικς είναι ο ιδανικός τρόπος έκφροσης.
Συνεργάζεται, εδώ και πολλά χρόνια, ως γελοιογράφος και εικονογράφος, με το νεανικό πολιτικό περιοδικό Mladina. Παράλληλα σχεδιάζει με πάθος κόμικς, τα περισσότερα από τα οποία εκδόθηκαν στην αρχή με δικά του έξοδα, λόγω της περιορισμένης αγοράς στη μικρή σε πληθυσμό Σλοβενία.
Ο παραλογισμός του εθνικού μίσους που ξέσπασε κάποτε στην (πρώην) χώρα του και ο συνακόλουθος πόλεμος τον απασχόλησαν ιδιαίτερα και τα κατέγραψε σε δύο άλμπουμ του (Ο γείτονας και Παραμύθια από τη Βοσνία). Προσπάθησε (και κατάφερε) να αποδώσει “την ουσία του πολέμου μέσα από τα κόμικς του, που αφηγούνται την τραγική προσωπική μοίρα κοινών ανθρώπων που τους παρέσυρε η θύελλα αυτών των συγκρούσεων». Όταν τα σχεδίαζε, πίστευε ότι θα μπορούσαν να είχαν απήχηση μόνο στους λαούς της πρώην Γιουγκοσλαβίας, αλλά η αμεσότητά τους και η αποτύπωση της φρίκης μέσα από τις περιπέτειες «μικρών», καθημερινών ανθρώπων τα έκανε ιδιαίτερα δημοφιλή και στην υπόλοιπη Ευρώπη, ιδιαίτερα σε εκείνο το κομμάτι της που αναζητούσε την αλήθεια για αυτόν τον πόλεμο και εισέπραπε κυρίως δαιμονολογία και περιγραφές πολεμικών συγκρούσεων, όπου εκείνο που μετρούσε ήταν η εθνικότητα ή το θρήσκευμα και όχι το καθημερινό ανθρώπινο δράμα.
Mια ακόμη σημαντικήστιγμή του Lavric αποτλεί το άλμπουμ Evropa, στο αφηγείται τις περιπέτειες δύο περιθωριακών Βαλκάνιων που φτάνουν για πρώτη φορά στη “Γή της Επαγγελίας», την Ενωμένη Ευρώπη.
“ο Tomaz Lavric περιγράφει με τρυφερότητα τη σκληρή πραγματικότητα των ανθρώπων που η μοίρα τους έριξε μέσα στην κόλαση των όπλων. Το κάθε τετράγωνο, η κάθε σελίδα ζωντανεύουν με μια φοβερή ένταση, κομμάτια ζωής καμένης, τα κομμάτια της ζωής των θυμάτων αυτού του δράματος. Μέσα σ’ αυτές τις σελίδες, υπάρχει η ουσία της βοσνιακής τραγωδίας ( … ) Με αυτά τα σχέδια, τα εξαιρετικά προσεγμένα και πολλές φορές πολύ απλά, ο Lavric έδειξε πολύ περισσότερες αλήθειες για τον πόλεμο της Βοσνίας από ό,τι τα δεκάδες βιβλία που έχουν ήδη γραφτεί για αυτόν.»
(Από την εισαγωγή στα Παραμύθια από τη Βοσνία του πολυβραβευμένου συγγραφέα και δημοσιογράφου της θρυλικής εφημερίδας Oslobodjenie, Zlato Dizdarerevic).
Το παραπάνω κείμενο αντιγράφουμε -ελαφρώς αλλαγμένο από την ειδική έκδοση του 4ου φεστιβάλ της βαβέλ, όπου και είχαν παρουσιαστεί πρωτότυπα έργα του καλλιτέχνη.
Παρακάτω μια παρουσίαση του Lavric, μέσα από το τεύχος 190 της βαβέλ, το Νοέμβρη του 1990.
Κι εδώ, μια υποβλητική -όσο και χαρακτηριστική- ιστορία του Lavric από το τεύχος 202 της βαβέλ.