Igort & Linus

Ιστορικός γάμος Igort και “Linus”
Η ιστορία των σύγχρονων ιταλικών κόμικς ξεκινάει από το περιοδικό “Linus”, που μόλις συμπλήρωσε 53 χρόνια (το πρώτο του τεύχος εκδόθηκε τον Απρίλιο του 1965!) και προτίθεται να συνεχίσει για πολλά ακόμα, εμπλουτισμένο και ανανεωμένο.
Η ιστορία των ιταλικών κόμικς, από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 και μετά, σημαδεύεται από τη γενικότερη δραστηριότητα -καλλιτεχνική, εκδοτική, οργανωτική- του σπουδαίου δημιουργού Igor Tuveri, στην τέχνη Igort.
Πριν από ένα περίπου μήνα, στον Igort ανατέθηκε ο επανασχεδιασμός και η διεύθυνση του “Linus”. Εκπληκτικός συνδυασμός! Και πολλά υποσχόμενος, αν δει κανείς τις παράλληλες και τεμνόμενες αντίστοιχες πορείες σε ένα τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα.

Το “Linus” υπήρξε πνευματικό παιδί της άποψης του Umberto Eco για τα κόμικς. Ο Eco ανέλυσε και ανέδειξε την εκφραστική τους δύναμη, σε μια εποχή που η κυριαρχία του κινηματογράφου και της τηλεόρασης έμοιαζε να τα οδηγεί οριστικά στο περιθώριο. Για αυτό το πρώτο τεύχος του περιοδικού ουσιαστικά του αφιερώθηκε, με μια μεγάλη συνέντευξή του στο σπουδαίο συγγραφέα Elio Vittorini -μεταφραστή των “Peanuts”, στα πρώτα τεύχη!- και στον Oreste Del Buono, που έπαιξε τον κεντρικό ρόλο στην μετέπειτα εξέλιξη του περιοδικού. Βάση του Linus αποτέλεσαν τα υπέροχα “Peanuts” του Charles M. Schulz. Είχαν ήδη διαγράψει μια μεγάλη πορεία ως comic strip και δεν έπαυαν να εκπλήσσουν με τη φρεσκάδα τους, την ευρηματικότητά τους, και την απόδοση καταστάσεων και νοημάτων, που υπερέβαιναν κατά πολύ αυτά των περισσότερων τότε κόμικς που απευθυνόταν σε παιδιά και εφήβους. Το υπόδειγμα λοιπόν ήταν τα Peanuts κι αυτό που εξέφραζαν ως “φιλοσοφία”, εξ ού και ο τίτλος, από τον ήρωα (τον Λάινους) που είχε περισσότερο τέτοιες “ανησυχίες”, ενώ δημοσιεύονταν και άλλες περίφημες σειρές comic strips (Li’l Abner, Krazy Kat, B.C., Pogo, Al Capp, Wizard of Id…) και, σχεδόν από την αρχή, παρουσιάζονταν κόμικς του Guido Crepax και του Enzo Lunari.
Σημείο τομής για την πορεία του “Linus” αποτέλεσε η ανάθεση της διεύθυνσής του, το 1972, στον συγγραφέα και δημοσιογράφο Oreste del Buono, που έδωσε με κείμενά του τη θεωρητική του στήριξη. Το “Linus” υπήρξε πυρήνας δημιουργικής έκφρασης περίφημων ιταλών σχεδιαστών (Altan, Crepax, Battaglia, Lunari, Calligaro, Toppi, Pratt, μεταξύ όλων σχεδόν των “μεγάλων” εκείνης της περιόδου, αλλά και Andrea Pazienza και Filippo Scozzari, που προέρχονταν από το Frigidaire), ενώ βαθμιαία “συνέλεγε” και παρουσίαζε και τη γαλλική σκηνή (Georges Wolinski, Jean-Marc Reiser, Georges Lauzier), αλλά και τη “σκηνή” της Λατινικής Αμερικής, και ιδιαίτερα της Αργεντινής (Albertto Breccia, Jose Munoz, μεταξύ πολλών άλλων) -κυρίως στο περιοδικό “Alterlinus”, που ξεπήδησε από το “Linus” και το “συμπλήρωνε”, ως ένθετο στην αρχή. Η δημοσίευση πολλών στριπ της ίδιας σειράς μαζί έδινε τη δυνατότητα να “μπεις” καλύτερα στην κεντρική ιδέα που τα συνείχε, να τα απολαύσεις περισσότερο. Ξέφευγαν πλέον από το φευγαλέο των εφημερίδων και αποκτούσαν πιο ολοκληρωμένη υπόσταση. Το “Linus” υπήρξε ευαίσθητος δέκτης της κοινωνικής πραγματικότητας. Τα κείμενά του περιοδικού βαθμιαία επεκτείνονταν στην κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική κατάσταση μιας εποχής ιδιαίτερα ανήσυχης και γόνιμης. Επηρέαζαν, διαμόρφωναν αντίληψη και άποψη.
Όταν (σωστά) θεωρήθηκε ότι η αισθητική αντίληψη των κόμικς που αναφέρονταν στην επιστημονική φαντασία, στο φανταστικό και στην περιπέτεια ξεπερνούσαν τα όριά του, οι συντελεστές του έφτιαξαν ένα ακόμα περιοδικό, κάτι σαν alter ego του, το ”Alterlinus”, ενώ η έκρηξη των έντονα εικαστικών κόμικς οδήγησε στην αλλαγή του περιεχομένου του “Alterlinus” και στη μετονομασία του σε “Alter alter” ή απλά “Αlter”.
Στο “Alter” παρουσιάστηκε και η σημαντικότατη δημιουργική ομάδα Valvoline, της οποίας εξέχον μέλος υπήρξε ο πολυσχιδής Igor Tuveri, ο Igort.

Ο Igort είναι ιδιαίτερη περίπτωση. Συνδυάζει την εικαστική με την αφηγηματική αναζήτηση, την αγάπη για την πρωτοπορία με την παραδοσιακή αφήγηση. Υπήρξε ο μοναδικός ευρωπαίος δημιουργός που έκανε δική του ουσιαστικά την εμπειρία των μάνγκα. Δούλεψε για τον μεγάλο εκδότη της Ιαπωνίας Kodansha, κι ενσωμάτωσε και στην υπόλοιπη δουλειά του την εμπειρία από μια χώρα όπου τα κόμικς είναι μέσα στην καθημερινότητα, προνομιακός και μαζικός τρόπος έκφρασης. Συνεβαλε στην εξέλιξη του graphic novel, δημιουργώντας ο ίδιος, αλλά και εκδίδοντας και παρουσιάζοντας άλλους αμερικανούς και ευρωπαίους δημιουργούς, με τον εκδοτικό οίκο Coconino Press, που έστησε για πολλά χρόνια και εγκατέλειψε πρόσφατα για να συνεχίσει την εκδοτική δραστηριότητά του με τις εκδόσεις Oblomov. Δημιούργησε πέντε περιοδικά, μεταξύ των οποίων και το περίφημο “Dolce Vita”. Πολύ καλός μουσικός, παρουσιαστής εκπομπών στο ραδιόφωνο, παθιασμένος συνομιλητής, πολυταξιδεμένος και ανήσυχος. Μετά τη “γιαπωνέζικη περίοδό” του, αφηγείται στις ιστορίες του την εμπειρία του από την πρώην Σοβιετική Ένωση, όπου έζησε και από όπου είναι η γυναίκα του.
Είναι εξαιρετικά δύσκολο να καταλάβεις πού βρίσκει το χρόνο για μια τόσο γόνιμη δραστηριότητα, ιδιαίτερα αν πάρει κανείς υπ’ όψη του ότι αφιερώνεται με πάθος στην κάθε του βινιέτα (που αποκτά έτσι τη διάσταση ενός αυτόνομου έργου τέχνης), φροντίζει και την τελευταία λεπτομέρεια στα εκδοτικά του εγχειρήματα.
Όποιος κι αν είχε την ιδέα να του αναθέσουν τη διεύθυνση του “Linus” είχε μια σύλληψη εκπληκτική.
Κανένας δεν ξέρει τα κόμικς τόσο καλά από όλες τους τις απόψεις (την έξοχη δημιουργία, το στήσιμο, την έκδοση, …όλο τον κύκλο), όσο ο Igort. Κανένα περιοδικό κόμικς στον κόσμο δεν διέγραψε τέτοια μακρόχρονη πορεία όπως το “Linus”. Και μόνο το “πάντρεμά” τους είναι τεράστιο γεγονός για το χώρο.
Καλή (κι άλλη) επιτυχία, Ίγκορ!

Γιώργος Σιούνας